| . |
Wyszogród oraz Bydgoszcz to ośrodki leżące od początku XIII w. na północnych rubieżach piastowskiej dzielnicy kujawskiej.
Wśród elementów określających rolę Kujaw w dawnej Polsce podkreśla się korzystne położenie komunikacyjne, obfitość niektórych minerałów, żyzność gleb i wiążące się z tym gęste osadnictwo.
Najstarsza związana z rozwojem gospodarczym we wczesnym Średniowieczu była faza kontaktów z obszarami Imperium Rzymskiego. Z tego okresu pozostały liczne zabytki, znajdowane w okolicach Bydgoszczy, choć nie w takich ilościach, jak w innych skupiskach na Kujawach (Inowrocław, Kruszwica). Zasięg handlu wykazywał najodleglejsze powiązania: Skandynawię, Ruś, Arabię, Siedmiogród i Czechy.
Na terenach międzyrzecza Brdy i Wisły pojawiały się jednak przede wszystkim wyroby z północnego pogranicza: Prus i Pomorza. Indeks towarowy handlu na naszym terenie obejmował w tym przypadku futra i surowy bursztyn.
SZLAKI HANDLOWE
Na rozwój gospodarczy Kujaw, w tym Wyszogrodu i Bydgoszczy wpływało położenie geograficzne, korzystne ze względu na bieg dróg lądowych i wodnych pełniących rolę szlaków handlowych.
Oto jakie drogi lądowe przebiegały w okolicy:
 droga lądowa solno-śledziowa czynna od X w., wzmiankowana w XII w., prowadząca lewym brzegiem Wisły. Droga łączyła Wyszogród z Gdańskiem i wybrzeżem Bałtyku
droga lądowa do Elbląga, wzmiankowana w 1252 r., wiodąca prawym brzegiem Wisły. Zapewniała komunikację ze wschodnim wybrzeżem Bałtyku. Przeprawa przez Wisłę w Wyszogrodzie umożliwiała wejście na tą drogę
droga lądowa do Gniezna przez Żnin, wzmiankowana w XIII w.
droga lądowa do Inowrocławia, wiodąca następnie do Gniezna i Poznania oraz na Śląsk
droga na Ruś prowadząca przez Brześć Kujawski
droga lądowa na Śląsk wiodąca z Głubczyc do Torunia
...oraz drogi wodne:
szlak wodny Wisłą w dół rzeki do Gdańska i w górę do Torunia
szlak wodny zwany przez Jana Długosza "Przewłoką", istniejący między Notecią, a jeziorem Ślesińskim, na którym przewłóczono statki żeglujące Wisłą w kierunku Rusi. Są również przesłanki świadczące o możliwości istnienia szlaku północnego łączącego Gopło przez Noteć i Brdę z Wisłą.
droga wodna Notecią i Wartą, umożliwiająca połączenie z obszarami zachodniopomorskimi
W Wyszogrodzie oraz Solcu Kujawskim istniały od XII w. navigia (strzeżone przeprawy) na Wiśle, które zapewniały łączność z Ziemią Chełmińską oraz Prusami, a później Państwem Krzyżackim.
Ważną przeprawą strategiczną były również brody na Brdzie w Czersku Polskim (nieopodal Wyszogrodu) i w Bydgoszczy.
Główne szlaki lądowe i wodne w Polsce za panowania Mieszka II (ok. 1034 r.) |
OŚRODKI HANDLU
W miejscowościach kasztelanii wyszogrodzkiej i bydgoskiej istniały targi w: Wyszogrodzie, Byszewie, Trzęsaczu, Bydgoszczy. W Wyszogrodzie i Bydgoszczy istniały komory celne, potwierdzone przez źródła pisane. W początkach XIII w. istniały już przystanie rzeczne w Wyszogrodzie i zapewne w Bydgoszczy (wzmianki pisane o żeglowności Brdy).
Najważniejszą rolę gospodarczą na terenie międzyrzecza Brdy i Wisły w XI-XII wieku spełniał Wyszogród oraz Solec Kujawski. Przez oba grody prowadziły przeprawy przez Wisłę w kierunku ziem pruskich. W miarę upływu czasu również Bydgoszcz stawała się coraz ważniejszym ośrodkiem handlu. Głównym artykułem eksportu była sól, niewolnicy, drewno, import obejmował sukno, ozdoby srebrne i brązowe oraz bursztyn.
W XIII w. nastąpiło ożywienie ruchu handlowego, związane z większym wykorzystywaniem Wisły dla żeglugi i transportu towarów. Spław dotyczył transportu w dół, jak i w górę rzeki. Ok. 1220 r. rozpoczęła się penetracja gospodarcza Pomorza i Kujaw przez niemiecką Hanzę, tworzącą związek gospodarczy. W tym samym czasie powstało państwo krzyżackie na terenie Ziemi Chełmińskiej. Odtąd żywioł niemiecki penetrował ziemie polskie nie tylko gospodarczo, ale również politycznie.
RYWALIZACJA GOSPODARCZA Z KRZYŻAKAMI
W 1231 r. samodzielne rządy na Kujawach rozpoczął syn Konrada Mazowieckiego Kazimierz Konradowic, przejmując kompleks spraw gospodarczych oraz politycznych związanych z naszym terytorium. Konflikty zbrojne między Krzyżakami a władcami pomorskimi oraz słabszy poziom gospodarczy ziem pruskich podbijanych przez Krzyżaków sprawiły, że naturalnym zapleczem gospodarczym zakonu były głównie Kujawy i Wielkopolska.
Zmieniającej się koniunkturze politycznej na styku pomorsko-krzyżackim, mozaice układów i sojuszy, formowaniu się obozów militarno-politycznych towarzyszyło powolne dojrzewanie myśli o wyzyskaniu presji gospodarczej jako środka władzy. Przeciw Świętopełkowi pomorskiemu wystąpili w koalicji Kazimierz Konradowic wspólnie z Krzyżakami. Plonem materialnym dla Kujaw było nabycie Wyszogrodu, dotychczasowej posiadłości książąt pomorskich. Wartość Wyszogrodu nie polegała na poszerzeniu terytorialnym Kujaw, ale wynikała z funkcji, jaką ośrodek ten pełnił w stosunku do drogi wiślanej oraz drogi lądowej do Prus. Odcinek Wisły powyżej Solca Kujawskiego do Trzęsacza dostał się w bezpośrednie władanie księcia, z czego czerpał dochody.
W czasach Kazimierza Konradowica znaczne przyspieszenie osiągnął proces powstawania miast na Kujawach (Inowrocław, Brześć Kujawski). Inicjatywy obdarzenia tych miast nowym prawem miejskim oraz osiąganie coraz wyższego tempa rozwoju dotyczyło miejscowości położonych w centrum Kujaw, nie przekraczając tymczasem naturalnej granicy, jaką była Puszcza Bydgoska.
Jednocześnie w okolicach dzisiejszego Koronowa cystersi byszewscy dążyli do utworzenia osady miejskiej w swych dobrach.
W miarę upływu czasu narastała rywalizacja gospodarcza kupców z ziem polskich i krzyżackich. Na tle toruńskiej przeprawy przez Wisłę dochodziło do zatargów kupców obu stron. Wobec niechęci kupców kujawskich do uczęszczania tą drogą, książę Kazimierz zaczął faworyzować Wyszogród i Bydgoszcz, skierowując tam towary przewożone do Gdańska. W 1263 r. doszło do ugody polsko-krzyżackiej w Inowrocławiu. Zapewniono bezpieczeństwo żeglugi na Wiśle. Polskie statki mogły swobodnie dopływać do Elbląga i na morze, statki hanzeatyckie z suknem do Solca Kujawskiego, gdzie je rozładowywano.
Zabór Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków w 1308-09 r. stawiał ich odtąd w sytuacji uprzywilejowanej, ponieważ mogli wywierać wpływ na dogodne dla siebie regulacje spraw handlowych związanych ze spławem wiślanym. W dalszym etapie Krzyżacy zamierzali gospodarczo i militarnie zawładnąć Kujawami, a przynajmniej ich częścią północną z Bydgoszczą i Wyszogrodem. Wojny polsko-krzyżackie lat 1327-32 nie doprowadziły jednak do rozstrzygnięć jednoznacznie korzystnych dla Krzyżaków głównie dzięki umiejętnej polityce Kazimierza Wielkiego.
|
