| . |
| x INNE GRODZISKA W POBLIŻU BYDGOSZCZY x |
ZAMCZYSKO
| . |
grodzisko Zamczysko, widok współczestny na wzgórze
|
POŁOŻENIE
Leży na zakończeniu długiego, palczastego cypla morenowego, powstałych przez odcięcie ich od głównego trzonu wysoczyznowego kilkoma dolinami erozyjnymi, nawodnionymi po dzień dzisiejszy ciekami wodnymi.
Szczyt stanowi płaska wysoczyzna ze stromymi zboczami, stanowiącymi kiedyś krawędzie suchej fosy.
Od grodziska w kierunku wschodnim prowadzi malownicza "grań" wysoczyzny, otoczona z jednej strony doliną, a z drugiej pradoliną Brdy-Wisły. Wokół rośnie las dębowy.
Grodzisko znajduje się niedaleko drogi nr 5 Bydgoszcz-Gdańsk.
CHARAKTERYSTYKA
Gród obronny z okresu plemiennego Słowian. Egzystował w okresie VI-X wieku.
Powstał na miejscu wcześniejszego, dużego kompleksu osadniczego ludności kultury łużyckiej.
OPIS
Pierwsze prace wykopaliskowe przeprowadzono w 1938 r., a następnie w 1947-48, 1961-62 r. i 1993 r.
Wielokrotnie przeprowadzane badania miały rozstrzygnąć kontrowersje związane z datowaniem grodu.
W wyniku prac stwierdzono zespół elementów fortyfikacyjnych. Stanowisko zostało uznane ostatecznie za osiedle łużyckie ze śladami umocnień obronnych. Odkryto tam m.in. 15 jam gospodarczych, a w nich ceramikę, fragment szpili z brązu, toporek kamienny i 2 przęśliki gliniane.
W trakcie badań znaleziono kilka tysięcy fragmentów ceramiki, z których ok. 13% zakwalifikowano do okresu wczesnośredniowiecznego, a większość do starszego okresu halsztackiego.
Osiedle otoczone było wałem drewniano-ziemnym, wzmocnionym glinianym przedwalem oraz dookólną suchą fosą sprzężoną z dodatkowym ramieniem fosy poprzecznej zlokalizowanej w miejscu najdogodniejszego dojścia do grodu z poziomu wysoczyznowego. Wał zbudowany był z czytelnie rysujących się segmentów (stosów), składających się z kilku legarów biegnących równolegle do kierunku przebiegu wału, wyznaczających równocześnie szerokość jego posadowienia do ok. 2 m. Legary podłużne spięte zostały belkami poprzecznymi, tworząc charakterystyczną dla polskiego budownictwa obronnego rusztową konstrukcje wału. Dla wzmocnienia poszczególnych członów wału legary podłużne zazębiały się ze sobą, a poszczególne kesony wypełniano na przemian gliną oraz kamieniami polnymi. Nie bez znaczenia dla stabilności całego wału posadowionego prawie w na całej długości przy ostrej i wysokiej krawędzi wysoczyznowej było ułożenie go w wykopie fundamentowym wzgórza. Dookólną suchą fosę wykonano przez tarasowane wcięcie w naturalny stok wzgórza o 20-30 stopniowym spadzie. Dzięki temu wewnętrzna ściana fosy o wysokości ok. 5 m posiadała znaczne nachylenie, utrudniające dostęp do obwałowań osiedla.
Badania przeprowadzane w Zamczysku w 1961 r.
Źródło: C. Potemski "Problematyka badań archeologicznych w powiecie bydgoskim. Prace komisji historii BTN", PWN, 1963
|
Materiał ceramiczny z grodziska w Zamczysku (a-e, g halsztacki, f, h-i wczesnośredniowieczny)
Źródło: W. Chudziak "Wczesnośredniowieczne grodzisko w Zamczysku - mit, czy rzeczywistość?"
Komunikaty archeologiczne tom VI. Państwowa Służba Ochrony Zabytków w Bydgoszczy, 1994
|
Analiza układu stratygraficznego warstw zalegających we wnętrzu grodu, aczkolwiek teren ten został w wyniku gospodarki rolnej poważnie zniszczony i zniwelowany, wskazuje na stosunkowo mało intensywne osadnictwo. Świadczy o tym także brak rozwiniętego w okolicy grodu zaplecza osadniczego. Odkryty tam materiał zabytkowy (m.in. ceramika, ostrogi) pozwala datować gród w szerokich ramach czasowych: od końca VI wieku do połowy X wieku. Osiedle egzystowało ok. 400-450 lat w okresie dwóch, a może więcej faz osadniczych. Stwierdzono 2 warstwy pożarowo-demolacyjne wału odkryte w nawarstwieniach wypełniska fosy. Świadczy to o występujących w tych okresach kataklizmach. W świetle rozbudowanego zespołu elementów fortyfikacyjnych i odkrycia detali oporządzenia rycerskiego, gród w Zamczysku rysuje się jako ważny punkt strategiczny w szeroko zakreślonym rejonie międzyrzecza Brdy i Wisły.
Zniszczenie i opuszczenie grodu nastąpiło najprawdopodobniej w okresie walk monarchi wczesnopiastowskiej Mieszka I lub jego poprzednika.
Grodzisko w Zamczysku - lokalizacja
Źródło: E. Dygaszewicz "Materiały do osadnictwa wczesnohistorycznego z obszaru województwa bydgoskiego".
Komunikaty Archeologiczne V. Biuro Badań i dokumentacji zabytków w Bydgoszczy, 1990
|
Rekonstrukcja elementów obronnych grodu w Zamczysku.
Źródło: "Historia Bydgoszczy" t.I, pod red. M. Biskupa
|
|
STRZELCE DOLNE
| . |
grodzisko Strzelce, widok na wzgórze
|
POŁOŻENIE
Leży na krawędzi cypla morenowego na skraju Doliny Dolnej Wisły.
Od strony południowej gród sąsiaduje z parowem strzeleckim z ciekiem wodnym, od wschodu z doliną Wisły.
Na szczycie znajduje się pagórek ze stromymi zboczami, wyniesiony 8 m ponad poziom majdanu.
Jest on prawdopodobnie pochodzenia późniejszego. U podnóża od strony południowej znajduje się płaski taras.
U podnóża od strony południowej znajduje się płaski taras.
Ze szczytu grodziska rozpościera się jedna z najpiękniejszych panoram w okolicach Bydgoszczy - na wąską tutaj dolinę Wisły o charakterze przełomu w wysoczyźnie.
CHARAKTERYSTYKA
Gród obronny i duży zespół osadniczy, największy w rejonie dzisiejszej Bydgoszczy w okresie plemiennym Słowian. Czas egzystencji: VII-XII w.
widok ze wzgórza na Dolinę Dolnej Wisły w kierunku wschodnim
|
OPIS
Wzrost dużego ośrodka osadniczego w Strzelcach Dolnych oraz Gądeczu obserwuje się od początków VII w. Obok osiedla obronnego wyrasta zespół kilku osiedli otwartych - wiejskich oraz cmentarzysko. To wszystko pozwala stwierdzić, że było to skupisko osadnicze większe i ludniejsze od Zamczyska, największe w okolicy Bydgoszczy aż do X w.
Prace wykopaliskowe przeprowadzono w latach 1964-1970. W wyniku prac rozpoznano stałe elementy fortyfikacyjne oraz kulturalne.
W ciągu pięcioletnich badań uzyskano pełny przekrój grodziska w osi wschód-zachód i północ-południe oraz wykonano wykop w południowej części grodziska. Znaleziono kilka tysięcy naczyń glinianych, 157 przedmiotów żelaznych, kościanych, rogowych i kamiennych. Wśród nich były groty strzał datowane na XI-XII w., noże, osełka, grzebienie rogowe, szydła i igły kościane oraz elementy uprzęży końskich.
W otoczeniu grodziska szczególnie imponująco prezentuje się sucha dookólna fosa, wcięta tarasowato w stok przy górnej krawędzi wzgórza. Dzięki niej w południowej części obiektu uzyskano przed naziemnymi konstrukcjami wału obronnego prawie pionową ścianę o 3,5 m wysokości wykopaną w zbitej, marglowej glinie. Mimo silnego zniszczenia górnych warstw kulturowych oraz reliktów wału obronnego w wyniku gospodarki rolnej, udało się odtworzyć obraz jego konstrukcji wałowych.
widok na wschodnie ????? zbocze wzgórza dawnego grodziska Strzelce
|
Stwierdzono 2 fazy przebudowy wałów. Wał starszej fazy osadniczej posadowiony był w pasie 6-metrowej szerokości, przy czym nasyp jądra wału zbudowany był z przewarstwień gliny i piasku, a wewnątrz wzmocniony luźną konstrukcją przeładunkową.
W 1967 r. odkryto również częściowo naruszony zespół belek wskazujący wyraźnie na konstrukcję izbicową.
Przy jego wewnętrznej stronie odkryto domostwo półziemiankowe zalegające w pasie 4 m szerokości i zagłębione w naturalne podłoże wzgórza na głębokość 50-60 cm. W świetle tego odkrycia i przykładów innych grodzisk można wznosić, że wokół wału układał się dookólnie pojedynczy rząd podobnych domostw mieszkalnych zwróconych frontem w kierunku pustego majdanu osiedla. W warstwach kulturowych odkryto m.in. srebrny dirhem arabski oraz zespół siekańców monet i ozdób srebrnych. Monety arabskie datowane na I połowę X wieku stanowią jedna z największych kolekcji tych zabytków odkrytych na Pomorzu Wschodnim.
Ceramika odkryta podczas wykopalisk w grodzisku w Strzelcach. Rys. Lech Kubiak
|
Skarb siekańcowy dirhemów arabskich i ozdób srebrnych znaleziony w Strzelcach.
|
| Źródło: C. Potemski "Wyniki badań wykopaliskowych na grodzisku wczesnośredniowiecznym w Strzelcach Dolnych pow. Bydgoszcz".
Komunikaty archeologiczne. Biuro Badań i dokumentacji zabytków w Bydgoszczy: 1978 |
W pobliżu grodu odkryto sieć osiedli otwartych. W świetle odkryć nasion zbóż i pozostałości kostnych zwierząt domowych można stwierdzić, że dominowały zajęcia rolnicze, przy znikomym udziale myślistwa i rybołówstwa. Zespoły żelaznych, kościanych, rogowych, glinianych i kamiennych narzędzi i ozdób, będących wytworami mieszkańców wskazuje na rozwój różnych rzemiosł i handlu.
Gród w Strzelcach istniał około 500 lat. Został zniszczony ostatecznie podczas pomorskiej kampanii Bolesława Krzywoustego w latach 1113-1116. Nie podjęto jego odbudowy.
Lokalizacja grodziska w Strzelcach
Źródło: E. Dygaszewicz "Materiały do osadnictwa wczesnohistorycznego z obszaru województwa bydgoskiego".
Komunikaty Archeologiczne V. Biuro Badań i dokumentacji zabytków w Bydgoszczy, 1990
|
Przedmioty żelazne, kościane, rogowe i kamienne odnalezione w grodzisku w Strzelcach.
Źródło: C. Potemski "Wyniki badań wykopaliskowych na grodzisku wczesnośredniowiecznym w Strzelcach Dolnych pow. Bydgoszcz".
Komunikaty archeologiczne. Biuro Badań i dokumentacji zabytków w Bydgoszczy, 1978
|
|
PAWŁÓWEK
| . |
POŁOŻENIE
Znajduje się na krawędzi pradoliny Noteci-Wisły, za skrzyżowaniem obwodnicy bydgoskiej z drogą nr 10.
CHARAKTERYSTYKA
Gród strażniczy i zespół osadniczy. Prawdopodobny czas egzystencji: X-XII w.
OPIS
Zespół osadniczy w Pawłówku egzystujący do XII w. składa się z grodu położonego na wysoczyznowej krawędzi pradoliny Wisły, sieci osiedli otwartych, cmentarzyska szkieletowego. W pobliżu odkryto żelazne groty, grot włóczni, czekan bojowy, kabłąki skroniowe z brązu, przęśliki gliniane, noże, ceramikę oraz inne zabytki. Obecnie grodzisko jest silnie zniwelowane i zniszczone. Ostatnie prace weryfikacyjno-sondażowe ujawniły potężne rumowisko konstrukcji drewniano-ziemnych wału obronnego.
Gród posiadał duże znaczenie strategiczne w X-XI wieku, ponieważ stanowił flankę Wałów Kujawskich - umocnień drewniano-ziemnych, służących kontroli kilkukilometrowego suchego przejścia między odcinkiem dolnej Brdy, a pasem podmokłych łąk, bagien i mokradeł nadnoteckich.
Przyjmuje się, że gród został ostatecznie zniszczony podczas pomorskiej kampanii Bolesława Krzywoustego w 1113-1116 r.
|
BYDGOSZCZ
| . |
Rejon penetracji archeologicznych na terenie zamku bydgoskiego prowadzonych pod koniec XIX w.
Źródło: "Historia Bydgoszczy" t.I, pod red. M. Biskupa
Zamek bydgoski wg L. Łbika
Źródło: L. Łbik "Zamek w Bydgoszczy".
Komunikaty archeologiczne tom VI. Państwowa Służba Ochrony Zabytków w Bydgoszczy, 1994
|
POŁOŻENIE
W centrum dzisiejszej Bydgoszczy, na terenie objętym Rybim Rynkiem i ulicami Bernardyńską, Magdzińskiego oraz Podwale.
CHARAKTERYSTYKA
Gród strażniczy, strzegący przeprawy przez rzekę. Egzystuje od początku XI wieku. W miarę upływu czasu zyskiwał coraz większe znaczenie. Na jego miejscu zbudowano w 1347 r. zamek królewski. Ostateczne zniwelowanie pozostałości grodziska miało miejsce w końcu XIX w., podczas rozbiórki zamku przez Prusaków.
Na początku XIII wieku gród awansował do roli kasztelańskiego, a okresowo był siedzibą książęcą.
OPIS
Kolejne skupisko osadnicze rozwijało się w rejonie najstarszej części Bydgoszczy na wschód od Starego Miasta.
Tam właśnie zlokalizował się gród bydgoski usytuowany początkowo na wyspie oblewanej wodami Brdy.
Znaczenie tego grodu wynikało z położenia nad rzeką, w miejscu gdzie pierwotnie było dogodne jej przecięcie przez szlak lądowy, będący odgałęzieniem dawnego szlaku bursztynowego.
W tym miejscu Brda zmieniała kierunek z południkowego na równoleżnikowy.
Istnienie traktu przez Brdę znalazło potwierdzenie w późniejszych źródłach pisanych.
W 1252 r. wymienia się tu komorę celną oraz most.
Badania archeologiczne na terenie grodu bydgoskiego prowadzone są sukcesywnie od 1880 r. - daty powstania Towarzystwa Historycznego w Bydgoszczy.
Kolejne odkrycia mają miejsce podczas prowadzonych w okolicy prac budowlanych.
Dane archiwalne rejestrują niezbyt intensywne osadnictwo na tym terenie w pradziejach.
Dopiero w okresie kultury łużyckiej stwierdzono wiele śladów pod Rynkiem oraz w rejonie grodziska-zamku.
Również w X w. - czasie rozwoju monarchii piastowskiej rozpoczyna się proces intensyfikacji osadnictwa.
Relikty grodu bydgoskiego zalegają dzisiaj na terenie objętym Rybim Rynkiem i ulicami Bernardyńską, Magdzińskiego oraz Podwale. Zespół grodowy składał się z wewnętrznego gródka oraz przylegającej od wschodu osady podgrodowej.
Rozbiórka ruin zamku bydgoskiego na wzgórzu grodowym w 1895 r.
Źródło: ??????
|
Wał o szerokości 10 m miał konstrukcję drewniano-ziemno-kamienną.
Stosy pni wzmocniono kamieniami, a od strony zewnętrznej lico zabezpieczono gliną.
Chaty o konstrukcji zrębowej przedzielone były drogami, moszczonymi drewnem.
Na wałach wzniesiono solidną, dębową palisadę.
W części południowej osady odkryto pozostałości przystani rzecznej.
Podczas wykopalisk w 1992 r. znaleziono liczne przedmioty codziennego użytku: fragmenty naczyń glinianych, grzebienie, igły, zgrzebła, szydła, paciorki szklane, wyroby z żelaza i inne.
Odkryto ok. 5 tys. fragmentów ceramiki.
W zakresie ukształtowania, największe podobieństwa do ceramiki bydgoskiej mają ich odpowiedniki odkryte w Kruszwicy (XI-XII w.), Wyszogrodzie (XI-XIII w.), Strzelcach (XII w.) i Kałdusie (XII-XIII w.).
Spośród licznych przedmiotów znalazły się m.in. noże, sierp, zabawki gliniane, ozdoby z bursztynu, łyżwy kościane.
Szczątki zabudowy odsłonięte w trakcie badań archeologicznych w 1992-1993 r. uzyskały daty dendrochronologiczne 1037-1053 n.e. Czas powstania grodu bydgoskiego należy więc umiejscowić na lata panowania Kazimierza Odnowiciela (1039-1058 r.).
Wspomniany gród został zniszczony przez Krzyżaków w 1331 r.
Na jego miejscu zbudowano zamek królewski - bardzo okazały na tle innych tego typu obiektów w XIV wieku, a w końcu XIX teren zniwelowano i zbudowano kościół ewangelicki (obecnie katolicki pw. św. Andrzeja Boboli).
Wzgórze zamkowe stanowiło rozległy stożek otoczony 2 fosami oraz dookólnym wałem miedzy nimi.
Z badań przeprowadzonych w 1889 i 1895 r. przy okazji rozbiórki zamku wydobyto m.in. czaszkę tura, liczne fragmenty rogów, łyżwę kościaną, żelazny toporek oraz inne zabytki wskazujące na istnienie tu reliktów wcześniejszej osady grodowej. Wnioski te znalazły potwierdzenie w 1970 r. podczas badań przy ul. Grodzkiej.
Po drugiej stronie grodu, na lewym brzegu Brdy udokumentowano cmentarzysko szkieletowe, w pobliżu osiedla obronnego (Rybi Rynek) odkryto ornamentowany toporek datowany na X-XII w.
W pobliżu Zbożowego Rynku odkryto skarb zakopany tu po 1016 r. zawierający monety arabskie, bizantyjskie, angielskie, niemieckie, denary krzyżowe i czeskie. W pobliżu grodu w XII lokalizować można najstarszy kościół pw. św. Idziego (rozebrany w 1879 r.). W dolinie Brdy znaleziono kolejne 2 skarby zakopane ok. 1000 i 1060 r. zawierające monety polskie, arabskie, niemieckie, czeskie i węgierskie.
Osełki kamienne...
|
Ceramika...
|
Przęśliki gliniane...
|
...znalezione w grodzie bydgoskim.
Źródło: R. Tomaszewski "Wczesnośredniowieczne wyroby z metalu, gliny, bursztynu, kości, poroża i surowców skalnych ze stanowiska nr 1 w Bydgoszczy".
Komunikaty archeologiczne tom VI. Państwowa Służba Ochrony Zabytków w Bydgoszczy: 1994
|
|
CZERSKO POLSKIE (osada)
| . |
widok ze wzgórza w kierunku północno-wschodnim
|
POŁOŻENIE
W rejonie ujścia Brdy do Wisły, u podnóża narożnego wzgórza terasowego, w rejonie skrzyżowania ul. Toruńskiej i Łęgnowskiej, obok przejazdu kolejowego. Obecnie brak jakichkolwiek widocznych pozostałości.
Cyplowate wzgórze stanowi ciekawy punkt widokowy na Brdę, Wisłę, tor regatowy i Brdyujście. Z uwagi na częściowe zadrzewienie widoki są ograniczone. Dostęp do wzgórza od ul. Hutniczej.
CHARAKTERYSTYKA
Osada otwarta strzegąca przeprawy przez Brdę. Czas egzystencji: od X w. do dnia dzisiejszego (Łęgnowo).
OPIS
Na ponadzalewowym terasie Brdy, tuż u podnóża wysokiej krawędzi wysoczyznowej zlokalizowano osadę otwartą datowaną na okres wczesnośredniowieczny. W pobliżu na szczycie cyplowatego wzgórza morenowego odkryto cmentarzysko szkieletowe użytkowane w okresie od XI do XIII w., z którego poza fragmentami licznych szkieletów pochodzi ceramika i kabłączki skroniowe.
Miecz żelazny znaleziony w okolicy Czerska Polskiego.
Źródło: "Historia Bydgoszczy" t.I, pod red. M. Biskupa
|
Znalezione obiekty mogą być również śladem gródka, do budowy którego zobowiązał się Władysław Opolczyk w 1382 r.
Z Czerska pochodzi luźne znalezisko militariów, w tym jeden z najpiękniejszych mieczów wczesnośredniowiecznych datowanych na XI w. Żelazna, obosieczna głownia ze zbroczem posiada głowicę i jelec wykonane z rogu, bogato zdobione ornamentacją plecionkową. Wiadomo, że żelazne głownie docierały na nasze ziemie jako importy z wyspecjalizowanych pracowni Nadrenii, Skandynawii lub Rusi i tutaj były oprawiane (głowice, jelec). Można wznosić, iż stanowił produkt rodzimej sztuki rzemieślniczej.
Badania powierzchniowe nie ujawniły niestety grodu wczesnośredniowiecznego. W sąsiedztwie istniała natomiast ważna strategicznie przeprawa przez Brdę i ona warunkowała rozwój osadnictwa w rejonie Czerska Polskiego. Prowadził tędy lądowy szlak komunikacyjny wiodący z Kujaw lewym brzegiem Wisły i tu po przekroczeniu Brdy dalej na północ w kierunku Wyszogrodu i Gdańska.
Osada miała w związku z tym znaczenie komunikacyjne i strategiczne. W okolicy odkryto pozostałości dawnych budowli strażniczych.
Z Czerskiem związana jest pewna ciekawostka, związana z próbą założenia na bazie osady ośrodka miejskiego.
Otóż w czasach I Rzeczpospolitej z Bydgoszczy spławiano zboże, drewno, piwo, wyroby rzemieślnicze z Kujaw i znacznej części Wielkopolski. Poniżej miasta wzdłuż Brdy szlachta wielkopolska budowała własne spichlerze, które wykorzystywano do magazynowania zboża do handlu. Na tym tle dochodziło do zatargów z mieszczanami. W 1672 r. próbowano założyć nowe miasto w okolicy Czerska Polskiego, przy ujściu Brdy do Wisły. Miało nazywać się Grudzieniec i służyć szlachcie wielkopolskiej, która starała się uniknąć pośrednictwa przy spławie zboża. Sejmik radziejowski, popierając interesy Bydgoszczy, nie dopuścił do realizacji tych planów, mimo uzyskania zgody na lokację przez wojewodę poznańskiego.
|
KAMIENIEC
| . |
Źródło: "Pradzieje Pomorza", J. Kostrzewski
|
Gród kultury łużyckiej. Czas egzystencji: 700-500 lat p.n.e.
Badania archeologiczne grodziska prowadził w latach 1936-38 J. Delekta, odkrywca osady w Zamczysku.
Gród Kamieniec uznaje się jako strażnicę, kontrolującą dogodne przejścia przez Wisłę w czasach najdawniejszych.
Na podstawie przeprowadzonych w 1937 r. prac wykopaliskowych stwierdzono, że gród został osadzony w okresie halsztackim (700-550 lat p.n.e.). Niegdyś miał on kształt owalny i zwieńczał wierzchołek wzniesienia, które z biegiem stuleci zsuwało się do Wisły pod wpływem erozji, wywoływanej powodziami. Zachowała się obecnie północna część grodziska, stanowiącego warownię przedstawicieli kultury łużyckiej. Podczas badań archeologicznych pod warstwami ziemi wewnątrz grodziska znaleziono ślady słupów chat, jamy po paleniskach z pozostałościami kości i naczyń, ziaren grochu i pszenicy, drobne ozdoby brązowe i żelazne. Istniała tu produkcja w zakresie metalurgii kolorowej. Podstawą egzystencji mieszkańców była gospodarka hodowlana oraz rolnictwo. Uprawiano m.in.: proso, pszenicę, bób, wykę, groch i stokłosę, których ślady znaleziono w pojemnikach ceramicznych.
Wjazd do osady znajdował się od północy, gdzie znaleziono pozostałości bramy oraz groty strzał scytyjskich. Zniszczenie grodu mógł spowodować najazd Scytów ok. 500 lat p.n.e.
W 1065 r. wzmiankowano istnienie osady Kamień.
W czasach późniejszych rozwijało się osadnictwo, którego wyrazem jest obecnie wieś Czarnowo (wzmiankowana w 1222 r.).
|
PIEŃ
| . |
Wieś Pień zlokalizowana jest na malowniczym i wyeksponowanym skraju zbocza doliny Wisły. Wysoczyzna jest silnie przekształcona i rozcięta przez rynny i parowy. Głównym elementem morfologii tego obszaru jest wysunięte ku Wiśle wzgórze nad łachą zwaną Reptówką. Na tym odcinku zbocze wykazuje wysokość rzędu 80 m i jest bardzo strome. Duża stromość, wysokość i wysunięcie ku Wiśle przemawiało do zbudowania w tym miejscu grodu obronnego. Niestety po dzień dzisiejszy nie wykonano systematycznych badań archeologicznych.
Można przypuszczać, że w tym rejonie w czasach prehistorycznych wykształciła się osada. Pozostałościami są liczne znaleziska narzędzi, ozdób, monet z tego obszaru. Ubogie są natomiast znaleziska z czasów prasłowiańskich. Wieś Pień była wzmiankowana po raz pierwszy w 1222 r. jako gród, którego szeroko pojęte podgrodzie stanowiła osada rzemieślniczo-handlowa Ostromecko oraz wsie: Bolumin, Reptowo, Czarże, Dąbrowa Chełmińska. W okresie egzystencji Wyszogrodu była najbardziej reprezentatywnym centrum osadniczym leżącym na przeciwległym-prawym brzegu Wisły.
|
STRZYŻAWA
| . |
W miejscowości tej znajduje się grodzisko o nieustalonej chronologii. Przy budowie wiaduktu kolejowego zostało częściowo zniszczone.
|
GZIN
| . |
Zdjęcie lotnicze grodziska w Gzinie wg J. Chudziakowej
Źródło: "Dzieje Ostromecka" Z. Raszeja
|
Grodzisko znajduje się na zachód od wsi Gzin i na północ od drogi z Gzina do Czemlewa i Dąbrowy Chełmińskiej na skraju doliny Wisły. Topografia terenu jest urozmaicona. Na północnym skraju wysoczyzny przechodzi w głęboki parów, dnem którego płynie strumień.
Konstrukcje obronna zarejestrowaną w Gzinie były osieki. Osiek w Gzinie istniał przed wzniesieniem osady obronnej, potem grodu warownego z załogą i urzędem.
Osieki były obiektem fortyfikowanym w celu przygotowania terenu do działań wojennych.
Osada posiada genezę z czasów kultury łużyckiej (okres halsztacki 650-400 lat p.n.e.).
Badania archeologiczne przeprowadzono w latach 1968-72.
Wykazały obecność pozostałości skrzynkowej konstrukcji wału, jamy paleniskowe z kośćmi oraz liczne eksponaty przedmiotów użytkowych.
Zniszczenie osady wiązało się z najazdem Scytów (500 lat p.n.e.) lub później Prusów.
Domostwa półziemiankowe koncentrowały się wokół wału, tworząc pośrodku pusty plac.
Wśród znalezisk znajdowały się narzędzia żelazne, ozdoby brązowe oraz znaczne ilości przedmiotów wykonanych z kości i poroży.
Nie zarejestrowano znalezisk z okresu prasłowiańskiego.
|
|
. |
