| . |
| x WISŁA - EKOLOGICZNE ZNACZENIE WISŁY x |
EKOLOGICZNE ZNACZENIE WISŁY
| . |
Chcąc, czy też nie chcąc wnikać w spór toczony między ekologami, a technokratami, trzeba jednak przytoczyć argumenty środowisk ekologicznych.
Wisła, a zwłaszcza jej środkowy odcinek (od Zawichostu do Płocka) jest przykładem doskonale zachowanego - unikatowego krajobrazu dużej, swobodnie meandrującej, dzikiej rzeki w sercu Europy. W ostatnim dziesięcioleciu ochrona rzeki jest uznawana za priorytet, czego dowodem jest pomysł ekologów zachowania w formie naturalnej jej środkowego biegu - doliny, jako obszaru o wyjątkowym znaczeniu dla światowej biosfery.
Na tym właśnie nieuregulowanym odcinku, zachodzą intensywne procesy samooczyszczania wody, powstają wyspy i piaszczyste łachy dające schronienie licznym przedstawicielom fauny i flory.
Żegluga odbywa się sporadycznie, a znaczenie gospodarcze sprowadza się do zaopatrywania w wodę okolicznych siedlisk ludzkich. Perspektywiczny wydaje się być tu rozwój turystyki. Obecnie ma ona charakter głównie rekreacyjno-weekendowy. Pojawiają się jednak nowe formy wypoczynku. Przykładem są spływy kajakowe dzikimi odcinkami środkowej Wisły połączone ze zwiedzaniem starych nadbrzeżnych miast.
Podobny charakter - mimo częściowej regulacji - ma dolny odcinek Wisły od Bydgoszczy po Gniew.
|
KORYTARZ EKOLOGICZNY
| . |
Wisła jest bardzo ważnym w skali Europy korytarzem ekologicznym na linii północ-południe. Jej naturalny charakter umożliwia wędrówkę organizmów żywych na drodze pomiędzy Skandynawią a Afryką.
Fauna Wisły
Dla wielu gatunków ssaków międzywale Wisły stanowi ważną drogę przemieszczania się i to nie tylko ssaków ziemno-wodnych, ale także wielu lądowych kopytnych i drapieżnych. W dolinie rzeki występują też wszystkie rodzaje znanych na terenie Polski płazów i gadów. Stopniowo powiększają się populacje bobra i piżmaka.
Ptactwo Wisły
Największym bogactwem Wisły jest jednak ptactwo. Rodzi się tu i bytuje 2/3 gatunków ptaków Polski, w tym wiele rzadkich i zagrożonych wyginięciem w Polsce i w Europie.
Rzeka i jej otoczenie bogata jest w dogodne siedliska: w różnym stopniu pokryte roślinnością wyspy rzeczne, strome skarpy (miejsca lęgu zimorodka i brzegówki) oraz roślinność nadbrzeżna. Gniazduje tu 95% polskich mew pospolitych, 70% rybitw białoczelnych i ponad 50% rybitw zwyczajnych. Znajdują tu schronienie ptaki bardzo rzadkie, których liczebność na całym obszarze Polski nie przekracza 60 par, takie jak: kulon, mewa czarnogłowa, mewa mała oraz rybitwa białowąsa.
Na zadrzewionych brzegach rzeki mają swoje gniazda dziwonie, remizy, łozówki, strumieniówki, podróżniczki i słowiki szare.
Obszar międzywala Wisły stanowi ważny element na szlaku wiosennych i jesiennych wędrówek, między innymi: rybołowa, mewy żółtonogiej, rybitwy wielkodziobnej, rybitw czarnej, kwokacza i biegusów.
Wśród ptactwa przelotnego przeważają brodźce.
W okresie zimy dominują natomiast kaczki krzyżówki, tracze, nury oraz mewy: śmieszka, srebrzysta i pospolita. Przy czym te ostatnie żerują zwykle w pobliżu skupisk miejskich.
Flora Wisły - kompleksy leśne
Funkcje Wisły jako korytarza ekologicznego należy oczywiście rozpatrywać z uwzględnieniem rozległych, położonych wzdłuż brzegów, kompleksów leśnych np. Kampinoskiego Parku Narodowego, Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego, Puszczy Bydgoskiej, nie zapominając, że pod względem przyrodniczym istotna jest też wartość głównych dopływów Wisły.
|
SKANALIZOWANIE RZEKI
| . |
Wisła pozostaje nie wysychającym źródłem sporów o koncepcję jej zagospodarowania i wykorzystania.
W górnym i częściowo dolnym biegu rzeki spory te zostały po części przesądzone faktami dokonanymi przez rządy zaborcze i potem przez już suwerennie polskie.
Pozostała jeszcze w stanie mało zmienionym dolina i rzeka w środkowym biegu, od ujścia Sanu po Płock. Ten odcinek budzi największe nadzieje na zachowanie jego unikatowej w Europie przyrody i jednocześnie najwięcej obaw o jej zniszczenie przez zmianę rytmu rzeki i środowiska w jej dolinie.
W sporach o to, jaka ma być Wisła, było wiele pomysłów racjonalnie uzasadnionych, ale też takich zrodzonych po prostu z fantazji. Byli propagatorzy bezwzględnego skanalizowania całej rzeki i jej wykorzystania energetycznego i transportowego (T. Tillinger, R. Ingarden), zwolennicy budowy zbiorników retencyjnych z pozostawieniem rzeki płynącej swobodnie w korycie (K. Rodowicz), umiarkowanej regulacji i wykorzystania wód wiślanych do zaopatrzenia w wodę miast i rolnictwa (J. Lambor, A. Tuszko).
Trzy główne odcinki rzeki: górny, środkowy i dolny różnią się zasadniczo charakterem i zabudową hydrotechniczną:
 odcinek górny od źródeł do ujścia Sanu, został uregulowany w latach pięćdziesiątych XX wieku. Nie ma specjalnego znaczenia żeglugowego, ani gospodarczego (poza tym, że spływały tędy ścieki przemysłowe z Górnego Śląska do Bałtyku).
najdłuższy, środkowy odcinek rzeki (pomiędzy Zawichostem a Płockiem) jest uregulowany w bardzo małym stopniu, a rzeka ma swobodę działania w obrębie względnie szeroko rozstawionych wałów.
odcinek dolnej Wisły od Torunia do ujścia został uregulowany na przełomie XIX i XX wieku przez Niemców. Koryto rzeki jest tam wyprostowane i zawężone kamiennymi ostrogami.
|
PROGRAM "Wisła"
| . |
W latach 1963-75 opracowano program kompleksowego zagospodarowania Wisły i jej dorzecza, mający na celu uporządkowanie i zagospodarowanie obiegu wody, powiązany z całokształtem gospodarki wodnej na obszarze kraju.
W końcu lat 70-tych przystąpiono do prac nad "Programem Wisła", przewidującym skaskadowanie rzeki na całej jej długości. Przewidywano budowę następujących kaskad:
kaskada górnej Wisły poniżej ujścia Dunajca, do ujścia Sanu złożona z 7 stopni.
kaskada środkowej Wisły poniżej ujścia Sanu do Wyszogrodu złożona z 12 stopni.
kaskada dolnej Wisły od Wyszogrodu do stopnia wodnego Piekło złożona z 6 stopni, łącznie ze zmodernizowanym stopniem Włocławek.
Łączna moc energetyczna trzech kaskad Wisły miała wynosić 2064 MW. Skaskadowana droga wodna Wisły miała mieć długość około 900 km. Obecnie przedmiotem zainteresowania jest pomysł budowy stopnia wodnego "Nieszawa".
|
|
. |
