| . |
| x WYSZOGRÓD STAN OBECNY x |
WYSZOGRÓD OBECNIE
| . |
Grodzisko WYSZOGRÓD leży między centrami Bydgoszczy i Starego Fordonu.
Od rynku bydgoskiego dzieli go 11 km, a od fordońskiego 1,5 km.
Pozostałości średniowiecznego grodu leżą na skraju stromej skarpy wiślanej. Szczyt grodziska osiąga wysokość 50 m n.p.m., 21,4 m ponad poziomem Wisły.
Obecne grodzisko jest wyraźnie zaznaczone w terenie w postaci fragmentów wałów i fosy.
Z uwagi na postępującą erozję rzeczną obecne pozostałości to niewielka część - około 20% dawnego grodu o powierzchni 1,05 ha.
Widoczny jest niepełny wycinek okręgu stworzony przez wały i fosę, urywający się na stromej skarpie wiślanej.
Pozostał jedynie niewielki fragment wnętrza z wałem wewnętrznym, na którym ustawiono krzyż. Można zauważyć wyraźnie zaakcentowany wjazd od strony północnej.
Wewnętrzną część grodu otacza fosa o głębokości względnej 6 m i szerokości 10-28 m. Za fosą leży dalsza część wału zewnętrznego o charakterze zaporowym. Średnica grodziska mierzy 190 m, z czego na część wewnętrzną przypada 120 m.
Od zniszczenia i opuszczenia grodu upływa ok. 675 lat. W tym czasie rzeźba wałów i fosy ulegała zatarciu przez naturalny proces erozji. Mimo tego pozostałości dzieła dawnych mieszkańców tej ziemi nadal są imponujące.
Widoczny na szczycie krzyż jubileuszowy ustawiono w czerwcu 1997 r. na pamiątkę wyprawy misyjnej św. Wojciecha, który ponad 1000 lat temu odwiedził gród i według legendy poświęcił pierwotny kościół [więcej...].
Ze szczytu rozpościera się niezapomniany widok na zakręcającą Wisłę oraz rezerwat przyrody "Mała Kępa" po przeciwległej stronie rzeki. Widać ujście Brdy, wyspę oraz półwyspy w Brdyujściu, jak również most fordoński.
Należy zaznaczyć, że widoczne koryto rzeki jest najdalej na zachód wysuniętym fragmentem Wisły w Polsce. Odtąd rzeka zmienia kierunek i kieruje się bezpośrednio ku Bałtykowi, dokonując przełomu w otaczających wysoczyznach.
Można zauważyć, jak dogodne było położenie grodu dla kontroli ruchu łodzi i statków na Wiśle.
|
JAK DOJŚĆ, DOJECHAĆ?
| . |
Dojazd do grodziska jest dogodny. Można tego dokonać trzema sposobami.
Droga od ul. Fordońskiej - od północy
trasa 1 - czerwona
Najłatwiej dostać się na interesujący nas teren skręcając z ul. Fordońskiej w kierunku zakładów Global Malt Polska. Jedziemy utwardzoną drogą gruntową. Przed bramą zakładu skręcamy w lewo i dojeżdżamy do torów starej kolejki wąskotorowej, leżących tuż obok grodziska. Długość dojazdu wynosi zaledwie 100-200 m. Z obszaru grodziska widać ul. Fordońską.
Droga od ul. Wyszogrodzkiej - od zachodu
trasa 2 - pomarańczowa
Jedziemy ul. Wyszogrodzką z Brdyujścia. Kończy się osiedle, wjeżdżamy w las. Tuż przed przejazdem kolei zakładowej skręcamy w prawo w piaszczystą drogę gruntową. Mijamy 2 budynki mieszkalne i kierujemy się wzdłuż ogrodzenia zakładów Global Malt Polska na klifie wiślanym. W pewnym momencie mijamy skrzyżowanie z inną drogą gruntową, która prowadzi w prawo, w dół skarpy nad brzeg Wisły.
Nasza droga kończy się przy grodzisku, obok małego kompleksu działek pracowniczych oraz pozostałości dawnej kolejki wąskotorowej.
Długość dojazdu wynosi około 800 m.
Wycieczka brzegiem Wisły od Brdyujścia
trasa 3 - niebieska
Dla osób, które doceniają wiślane krajobrazy, godna polecenia jest droga do grodziska wzdłuż brzegu Wisły od Brdyujścia. To coś w rodzaju wycieczki, w czasie której można poznać klimat wielkiej rzeki. Droga wiedzie przez jeden z ciekawszych fragmentów bydgoskiego odcinka Wisły, w tym fragment "klifowy".
Z ulicy Wyszogrodzkiej, za pętlą autobusową zjeżdżamy w ul. Kwarcową nad brzeg Wisły. Jesteśmy w miejscu ujścia Brdy. Tu można zaparkować samochód. Nurt rzeki jest bystry, wzmacniany przez uchodzące wody Brdy. Udajemy się wzdłuż brzegu Wisły ok. 1,3 km w kierunku Wyszogrodu. W czasie drogi mijamy platformy cumownicze zakładów zbożowych, miejsca gromadzenia się ptaków, naprzeciw widoczny jest las łęgowy Małej Kępy, w oddali most fordoński. Na skarpę możemy wejść wygodnie schodami spotykanymi w okolicy zakładów.
|
CO ZNAJDUJE SIĘ W POBLIŻU?
| . |
Park Milenijny
Grodzisko sąsiaduje od strony wschodniej z Parkiem Milenijnym, znajdującym się w odległości ok. 300 m. Park utworzono w 2000 r. dla mieszkańców Fordonu. Prace są kontynuowane stopniowo. Do tej pory (2005 r.) uporządkowano teren i wytyczono ścieżki spacerowe po północnej stronie akwenu wodnego. Jeziorko powstało w wyrobisku gliny, który użytkowała sąsiednia cegielnia.
Na wschodnim brzegu od wielu lat funkcjonuje niestrzeżona, chyba największa w granicach administracyjnych Bydgoszczy "dzika" plaża.
Po stronie południowej parku biegnie droga w szpalerze pomnikowych topoli, na wąskim terenie, który graniczy z Wisłą z jednej strony i z jeziorkiem z drugiej.
Cegielnia
Między grodziskiem, a Parkiem Milenijnym znajdują się zabudowania przemysłowe. Widoczna cegielnia ma świetne tradycje przemysłowe.
Utworzono ją w końcu XIX wieku. Wówczas cegielnia Knutza i Kittlera zatrudniała 85 robotników, a od 1908 r. właścicielem został Albert Medzeg - lojalny wobec Polski Niemiec.
W okresie międzywojennym cegielnia należała do największych i najnowocześniejszych tego typu zakładów w kraju. W 1922 r. jej produkcja była porównywalna z ilością cegły wytwarzanej przez wszystkie 8 cegielni bydgoskich. Posiadała własną elektrownię obsługującą również miasto Fordon.
Po wojnie zakład został upaństwowiony, później przemianowano go na Fordońskie Zakłady Ceramiki Budowlanej. Od lat 90-tych fabryka funkcjonowała pod nazwą Cegielnie Bydgoskie. Glinę wydobywano z okolic ul. Rejewskiego i dowożono kolejką wąskotorową.
Obecnie w tamtejszych wyrobiskach wytworzyły się 3 jeziorka o ciekawej linii brzegowej, wykorzystywane do rekreacji przez okolicznych mieszkańców.
Od 2005 r. na terenie fabryki swoją bazę buduje sąsiadująca firma Vaupe, restaurując zabudowania przemysłowe .
Słodownia
Od zachodu z grodziskiem sąsiaduje słodownia z wysokimi elewatorami zbożowymi "Global Malt Polska".
Zakład zbudowano w 1971 r. Był to wówczas nowoczesny, zautomatyzowany elewator, gdzie pracę znalazło ok. 180 osób.
Niestety ujemnym skutkiem sąsiedztwa zakładu były wyloty kanałów ściekowych, które zanieczyszczały wody Wisły. Widoczny zakład był jedynym zbudowanym od podstaw w Fordonie w latach PRL.
W latach 90-tych został sprywatyzowany. Obecnie jest własnością spółki z udziałem kapitału zagranicznego, jednym z większych w kraju producentów słodu do piwa.
Stara kolejka wąskotorowa
Po stronie południowej z grodziskiem sąsiaduje teren niezabudowany oraz niewielkie skupisko działek rekreacyjnych. W bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się pozostałości torów bocznicy kolejowej wiodącej na teren słodowni.
Natomiast ok. 100 m na północ znajdują się pozostałości dawnej kolei wąskotorowej łączącej cegielnię z kopalnią odkrywkową gliny przy ul. Rejewskiego. Kolej powstała prawdopodobnie w latach 1956-58. Długość linii wynosiła około 5 - 6 km. Eksploatacja linii trwała do końca lat 90-tych. W latach 1999-2001 kolej zlikwidowano, ale pozostałości torów w rozstawie 600 mm są nadal widoczne.
"Klif" wiślany
W kierunku południowo-zachodnim wiedzie droga gruntowa wzdłuż urwistej skarpy wiślanej w formie "klifu". Wysokość skarpy wynosi 15-22 m. Jest to atrakcyjny trakt widokowy, na podobieństwo szlaków nadmorskich, tutaj jednak z krajobrazem rzecznym.
Jest to jeden z ciekawszych fragmentów całego bydgoskiego odcinka Wisły. Tutaj rzeka przez stulecia wcinała się w brzeg, powodując obrywanie się skarpy. Dopiero uregulowanie Wisły i budowa zbiorników retencyjnych, np włocławskiego, zahamowała proces erozji.
Długość "klifowego" odcinka wynosi ok. 1 km - od ul. Wyszogrodzkiej po Park Milenijny.
Grodzisko Wyszogród znalazło się właśnie na tym fragmencie brzegu.
Panoramy Wisły zasłaniają gdzieniegdzie wysokie drzewa rosnące na skarpie. Z drogi schodzi w dół skarpy kilka schodów betonowych w odstępie kilkudziesięciu metrów. Poniżej znajduje się brzeg Wisły.
Platformy cumownicze
Na wysokości elewatorów zbożowych znajdują się 2 betonowe platformy z urządzeniami do cumowania barek. To konstrukcje przemysłowe słodowni.
Dawnej był to mini "port" rzeczny dla potrzeb słodowni.
Obecnie w pobliżu znajduje się miejsce pobytu ptaków, m.in. łabędzi i kaczek krzyżówek. W odróżnieniu od osobników przebywających w stadach w mieście (Brda k. mostu Królowej Jadwigi, Zalew Smukalski) tutaj ptaki są dzikie, nieprzyzwyczajone do obecności człowieka.
|
ATRYBUTY ZAKOLA WISŁY
| . |
Obserwując Wisłę ze szczytu grodziska można zauważyć wiele miejsc charakterystycznych dla bydgoskiego odcinka wielkiej rzeki.
W pobliżu, lub też w zasięgu wzroku znajdują się miejsca stanowiące przegląd najciekawszych atrybutów zakola Wisły.
Mała Kępa Ostromecka
Na wschodnim brzegu rzeki widać bujną roślinność łęgową rezerwatu ornitologicznego "Mała Kępa Ostromecka".
Prawy brzeg rzeki mieści w tym miejscu największy na obszarze dolnej Wisły kompleks lasów łęgowych, który charakteryzuje się niezwykłym bogactwem gatunkowym ptaków.
Jest to teren trudno dostępny, pełen stawów i starorzeczy, na pewno atrakcyjny dla entuzjastów piękna przyrody.
Wielka Kępa Ostromecka
Za mostem widać fragmenty najstarszego w okolicy Bydgoszczy rezerwatu przyrody "Wielkiej Kępy Ostromeckiej" - ustanowionego już w 1953 r. Obejmuje łęg wierzbowo-topolowy, przekształcający się stopniowo w łęg wiązowo-jesionowy wskutek ograniczenia zalewów Wisły przez regulację rzeki.
Mielizna
Naprzeciw grodziska na brzegu rzeki w okresie letnim, a także podczas niskiego stanu wody w innych porach roku - widać ogromną mieliznę. To prezent od rzeki, skutek erozji rzecznej, która podmywa północno-zachodni brzeg, osadzając na przeciwległym materiał osadowy. Proces tworzenia mielizny związany jest z geometrią zakola Wisły oraz usytuowaniem niosących wody odnóg Brdy.
Niestety jest to zarazem źródłem erozji grodziska.
Łacha wiślana jest miejscem znacznej koncentracji dzikiego ptactwa np. kormoranów, bociana czarnego, łabędzi, gęgawy, kaczek, żurawi, mewy, rybitwy i innych gatunków.
Od strony prawego brzegu na mieliznę można dostać się często suchą nogą, lub pokonując niewielki bród.
Latem spacer po wyspie, stanowiącej ogromną plażę jest niezapomnianym przeżyciem.
Brzegi rzeki obok słodowni stanowią jedno z większych w Bydgoszczy terenów pobytu i zimowania ptaków m.in. łabędzi. Trudno przechadzając tamtędy, nie spotkać stad ptaków.
Brdyujście i zakole Wisły
Ze szczytu grodziska widać ujścia odnóg Brdy oraz przylądki wyspy i półwyspu. Na jeden z nich, który nazwiemy potocznie "cyplem", można dostać się od strony Łęgnowa. Stanowi on stanowisko, skąd można w całej okazałości podziwiać zakole Wisły - największą polską rzekę zakręcającą prawie o 180 stopni. Tego nigdzie w kraju się nie zobaczy poza tym miejscem.
Odnogi kryją w głębi śluzy, za nimi zaś znajduje się tor regatowy.
Most fordoński
Od strony północno-wschodniej widać most fordoński. Ma on już dosyć bogatą historię.
Powstał w 1891-93 za 10 mln marek w złocie wg projektu radcy Georga Christopha Mehrtensa. Most był w tym czasie najdłuższym obiektem w Niemczech (1325 m). Składał się z 6 przęseł łukowych ze stali martenowskiej i 13 przęseł kratowych ze stali konwektorowej nad terenami zalewowymi. Wraz z oddaniem do użytku mostu, uruchomiono też (1 XI 1893 r.) linię kolejową przez Ostromecko, Unisław do Chełmży. Ze względu na znaczenie strategiczne został silnie ufortyfikowany warowniami i basztami strzelniczymi.
W 1920 r. został najdłuższym mostem w Rzeczpospolitej.
2 września 1939 r. w czasie bombardowania przystani wiślanej nastąpiło odpalenie przygotowanego ładunku wybuchowego na moście i zawalenie się jednego przęsła.
Pod koniec 1941 r. most naprawiono, ale 26 stycznia 1945 r. cofające się oddziały niemieckie wysadziły most. W 1946 r. przystąpiono do jego rozbiórki, a w 1951-56 r. zbudowano od podstaw nowy, skrócony o 300 m względem poprzedniego w wyniku zastąpienia jego fragmentów od strony Ostromecka nasypem ziemnym. Obecnie most ma długość 1,005 km i ustępuje długością m.in. mostom w Świeciu i Grudziądzu.
Starą, przedwojenną konstrukcję wykorzystano przy budowie 4 innych mostów: Brzegu nad Odrą, Terespolu i Zosina nad Bugiem, Rybołt nad Narwią i Czarnkowa nad Notecią.
Wzgórze Krzywoustego
Na koniec należy wspomnieć o Wzgórzu Krzywoustego, widocznego w oddali (w linii prostej ok. 5 km), znajdującego się za wyspami i przylądkami Brdyujścia. Nazwa nawiązuje do faktu zdobycia Wyszogrodu przez wojów króla Bolesława w 1112 r., a opisanego przez Galla Anonima.
Król przekroczył Brdę od strony Czerska, ścierając się z Mazowszanami płynącymi Wisłą łodziami. Legenda głosi, że z jednego ze wzgórz łęgnowskich król obserwował przeprawę i widniejący w oddali gród.
W XIX w. na wzgórzu zatrzymał się pruski monarcha Wilhelm II z księciem Albrechtem. Od tego czasu Niemcy zwali to miejsce wzgórzem Albrechta. W 1932 r. władze miejskie Bydgoszczy ustawiły uroczyście na wzgórzu krzyż (obecnie nie istnieje) symbolizujący piastowską historię tego miejsca. Należy dodać, że badania wykazały istnienie na wzgórzu fundamentów starych budowli, co może być pozostałością średniowiecznej strażnicy.
|
|
. |
